Li hember desthilatdariyê alternatîva civakê

ŞASWAR MAME

Paul Bremer ê dîplomatê Emerîkayê û rêveberê Rêveberiya Demkî ya Hevpeymanan li Iraqê (2003-2004) di pirtûka xwe ya bi navê "My Year in Iraq" qala dagîrkirina Iraqê û ruxandina rejîma Sedam Huseyin dike. Her wisa bûyerên veşartî yên avakirina Iraqa nû eşkere dike.

Piştî ku sala 2003’an, rejîma Iraqê ya Sedam Huseyin ji aliyê dewletên emperyalîst hate ruxandin, xwestin sîstem û hikûmeteke nû li Iraqê ava bikin. Li gor agahiyên ku Bremer qala wan dike, ti aliyên Iraq û Başûrê Kurdistanê xwe ji bo vê pêşhatê amade nekirîbûn û ti alternatîva wan jî tune bûye. Di avakirina Iraqa piştî Sedam de, yê ku herî zêde bandor li ser sîstema nû kiriye, rêberê olî ya Şîeyan "Elî Sîstanî" ye. Ji bilî Sîstanî, ti aliyên siyasî yên muxalefeta rejîma Sedam, nebûn alternatîv û projeya xwe pêşkeş nekirin. Proje û alternatîva Sîstanî xuya ye ku heman alternatîva hêzên din ên desthilatdara îslamî ye, lê li hember wî, aliyên din ji bilî desthilatdarbûnê nebûn xwedî ti alternatîv û perspektîvek.

Dema mirov li van bûyeran dinêre, dipirse gelo wan partiyên siyasî yên Başûrê Kurdistanê û Iraqê ku her tim wekî muxalefeta rejîma Sedam xwe nîşan didan, di demek ewqas girîng û hestiyar de çi dikirin? Lê mirov heya ku zîhnyet û têgeha desthilatdariyê nas neke, wê encamek bi dest nexe. Di bûyerên avakirina Iraqa nû de mirov baş fêm dike ku hemû alî ji bo cîhgirtin di desthilatê de di nav tevgerê de bûn. Ji bo wan ne girîng bûye sîstema dewlet jî çawa be, ya girîng li gor wan sîstemek hebe ku desthilatdariya wan mîsoger bike. Ev rêgeza desthilatdariya seretayî ye ku cara yekem di dewletê de cîh digre.

Iraq mînakeke di nav gelek mînakên din ên rojhilata navîn de ku ruxandina rejîmek û avakirina rejîmek din nekariye pirsgirêkên bingehîn çareser bike. Di Bihara Erebî de, hêrsa gelan rabû, serhildan kirin û gelek rejîm jî têkçûn, lê di avakirina sîstemek nû ku li gor xwestekên gelan be, gelên serhildêr bê hêvî man. Li Îranê jî Sala 1979’an şoreşa gelan çêbû, lê ji ber ku serhildêr û rêberên şoreşê xwedî alternatîvek demokratîk nebûn, encamek xirab bi dest xistin. Niha li Îranê heman tişt dubare dibe. Gel radibe û daxwazên xwe tîne zimên, dixwazin rejîm were têkbirin, lê ji bo avakirinê bê alternatîv û bê çareserî ne. Ev rewş rê li ber çîna desthilatxwaz ên ku li benda rojek wisa ne, vedike ku li ser ked û qurbanîdana gelan bigihîjin desthilatdariyê.

Desthilatdarî nexweşî û pirsgirêka bingehî ya Rojhilata Navînê ye. Bûyerên ku niha jî di asta hundir de li herêmê diqewimin, bi sedema xurtbûna zîhniyeta desthilatdariyê ye. Divê êdî gelên bindest û azadîxwaz şêwaza xwe ya tekoşînê biguherin. Divê êdî li xwe vegerin û ji nû ve dîrok şirove bikin û kêmasiyan diyar bikin.

Dîrokê derxistiye holê ku gelên rojhilata navînê bi vî awayî nikarin bigihîjin çareseriya pirsgirêk û kirîzên bi sed salan.

Di serî de ji bo gelên azadîxwaz a girîng ew e bigihîjin vê hişmendiyê ku desthilatdarî nikare pirsgirêkan çareser bike, ew bi xwe sedema pirsgirêkan e. Her wisa divê çavên azadîxwazan li ser xurtikirina civakê be û pişta xwe bi dewletên hegemonparêz û emperyalîst ve girênedin.

Li her welatekî de, ger civak nikarîbe di nav xwe de yekîtî û alternatîvek demokratîk li hember sîstema desthilatdaretiyê ava bike, nikare di serhildan û rabûnên xwe de bigihîje encamek erênî. Ger civak xurt nebe û xwediyê rêxistin û tekoşana xwe ya hevpar nebe, metirsî heye di serhildanên gelan de yek ji van 3 alîyên desthilatxwaz bibin xwediyê destketiyên gelan. Sermayedar, çîna burjuva, olperest û nijadperest xwediya vê enerjiyê ne di nav civakek ku negihiştiye azadî û demokratiyê hegemona xwe pêşbixin û desthilata xwe li ser civakê ferz bikin.

Em dikarin şoreşa Rojava wekî mînak ji bo tekoşînên azadiyê diyar bikin. Rojava ew mînak e ku weke alternatîva civakê derket holê. Şoreşa Rojava ku bi xebata gelek salan û bi perspektîvek demokratîk gihîşt encama îro, di nav serhildanên gelên Rojhilata Navîn tekane mînak e.

Şoreşa Rojava, tevî alternatîva xwe berhema tekoşîna azadî û demokratiya civakê bû, ji ber vê biserket. Bihara Erebî ku bûye sedema bi encam gihiştina şoreşa Rojava, nikarî li tu herêm û welatek din ji bilî wêranî encamek erênî bigre. Sedema wê jî ew bû; civakên van welatan xwe amade nekiribûn ji bo van serhildanan, xwedî alternatîvek demokratîk nebûn.

Li gorî diyarkirina vê rastiyê, mirov dikare bibêje li Başûrê Kurdistanê, Iraq û Îranê jî ku civak ne xwediyê însyatîf û vîna xwe ya xweser e, bi rêbazên berî yên ku hatine ceribandin û têkçûn e, nikare biserkeve.

Hêzên desthilatdar ên herêmê di niha de gelek bê hêz bûne, lê civakên herêmê bêtir bê hêz in. Bi pêşxistina hişmendiya ku tekoşana civakî esas digre, rê li ber şoreşa civakên herêmê vedibe. Xebatkirin ji bo vê armancê, bersiva herî xurt a sedsala 21’an e li hember kaosên ku ji aliyê desthilatdaretiyê derketine holê.